چکیده: «صحیفه سجادیه» پس از قرآن کریم و نهج‌البلاغه مهم‌ترین گنجینه معارف شیعی است، که در آن امام سجاد(علیه‌السلام) علاوه بر آموختن شیوه دعا به پیروان خود، معارفی هم‌چون خداشناسی، امام‌شناسی و...را به آنان منتقل کرده است.
یکی از کتب روایی شیعه که بسیار مهم و معتبر است، کتاب «صحیفه سجادیه» می‌باشد؛ این کتاب ارزش‌مند پس از قرآن کریم و نهج‌البلاغه مهم‌ترین گنجینه حقایق و معارف الهی است، از این‌رو آن‌را «اخت قرآن»، «انجیل اهل‌بیت» و «زبور آل محمد» خوانده‌اند.[1] این صحیفه از لحاظ سندی در حد تواتر است، به‌گونه‌ای که بسیاری از علمای اهل سنت، بخش‌هایی از آن را نقل کرده[2] و برخی دیگر فصاحتش را ستوده‌اند، آیت‌الله «مرعشی نجفی» نسخه‌ای از صحیفه سجادیه را برای «طنطاوی» مفتی اسکندریه فرستاد، وی پس از دریافت آن، در پاسخ نوشت:«این از بدبختی ماست که تاکنون بر این اثر گران‌بهای جاوید که از مواریث نبوت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن می‌نگرم آن را از گفتار مخلوق برتر و از خالق پایین‌تر می‌یابم».[3]
در اهمیت آن همین بس که تاکنون بیش از 80 شرح بر آن نوشته شده است[4] صحیفه سجادیه، تنها راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیش‌گاه وی نیست، بلکه مشتمل بر 54 دعا است و بسیاری از معارف اسلامی، از قبیل مسائل عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و پاره‌ای از قوانین طبیعی و احکام شرعی در آن، در قالب دعا بیان‌شده است؛ از مسائل خداشناسی، مانند نفی تشبیه و تجسیم گرفته تا امام‌شناسی و... .
از مهم‌ترین عناوین این صحیفه می‌توان، به ستایش خداوند، درود بر محمد و خاندانش(علیهم‌السلام) درخواست عاقبت‌به‌خیری، دعای باران، درخواست مکارم اخلاق، دعا برای تندرستی، دعا برای والدین، فرزندان، همسایگان و مرزداران، دعا برای رفع فقر و بیماری، دعای باران و...اشاره کرد.
گفتنی است که روش امام سجاد(علیه‌السلام) در دعا این است که نخست حمد و ستایش خدا را به‌جا می‌آورد، سپس بر خاندان پیامبر(علیهم‌السلام) درود می‌فرستند؛ به‌گونه‌ای که در این صحیفه کمتر دعایی است که در آن، از تعبیر «صلوات» استفاده نشده باشد؛ وی در نهایت حاجت خود را از خدای متعال درخواست می‌کند.
بنابراین صحیفه سجادیه یک کتاب دعای ساده نیست، بلکه کتابی است که در قالب دعا اندیشه‌های ناب شیعی در آن آمده است؛ و به گفته «ابن‌جوزی» اگر علی بن حسین(علیهماالسلام) نبود، مسلمانان آیین سخن گفتن و عرض حوائج خود را به خدای متعال نمی‌دانستند؛ لذا آن امام به مردم آموخت که هنگام استغفار چگونه باخدا سخن بگویند و در موقع درخواست باران با چه زبانی از خداوند باران بخواهند و زمان ترس از دشمن چگونه به خدا پناه برده، دفع شر دشمنان را بخواهند.[5]
____________
پی‌نوشت:
[1] شیخ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج15، ص18.
[2] ر.ک: قندوزی، ینابیع المودة، ج 1 - 2، ص 599.
[3] مقدمه مرعشی نجفی بر صحیغه سجادیه، ص 37؛ ر.ک: پیشوایی، سیره پیشوایان، ص 270 - 271.
[4] حکیم، سید محمدحسین، کتاب‌شناسی تفصیلی شروح و ترجمه‌های صحیفه سجادیه، مجله «کتاب ماه دین»، اسفند 1380 و فروردین1381.
[5] مقدمه مرعشی بر صحیفه، ص 43 - 45.
